Portretowanie psychologiczne ma w sobie coś z zimnej diagnozy, werdyktu, etykiety, klasyfikacji typologicznej. Wszystko w nim powinno zostać nazwane - często w trudnym dla laika języku, wedle ustalonych arbitralnie miar opisu. Wbrew pozorom owe miary nie wywodzą się z wieloznacznych kodów kulturowych, a są jedynie konstruktami teoretycznymi, odzwierciedlającymi zracjonalizowane mniemania czy domniemania na temat hipotetycznie założonej konstrukcji ludzkiej psychiki [...]. To, co się temu zabiegowi wymyka, bywa kwalifikowane jako "reszta" o marginalnym lub bliżej nieznanym znaczeniu, wymykająca się definicyjnemu domknięciu czy uchwyceniu w związki przyczynowe. A przecież to w niej właśnie zwykle kryje się to, co najistotniejsze - cała wieloznaczność natury człowieka, wszystkie zawirowania emocji, meandry i niuanse myślenia i kojarzenia, wahania decyzyjne, konflikty sumienia, siła wiary lub rozpacz pustki duchowej, wreszcie świadomość i wola tworzenia. Fragment książki W prezentowanym tomie zostały zamieszczone szkice analityczne poświęcone Virginii Woolf, Johnowi Irvingowi, Józefowi Henowi, Augustowi Strindbergowi i Józefowi Piłsudskiemu, poprzedzone studiami wstępnymi z obszernymi rozważaniami na temat portretu psychologicznego wybitnej i niezwykłej osobowości oraz związku twórczości i zaburzeń psychicznych. Całość stanowi interesujący dowód naukowych poszukiwań i wykorzystywania w postępowaniu badawczym narzędzi różnych dyscyplin: psychologii, antropologii, socjologii, literaturoznawstwa. Zawiera wiedzę istotną nie tylko dla psychologów, lecz również reprezentantów innych specjalności zajmujących się psychologiczną analizą dzieł literackich czy znaczących twórców, postaci. To zbiór tekstów o dużej swobodzie w wyrażaniu własnych poglądów, inspirujących, skłaniających do refleksji, choć niekiedy niełatwych do przyjęcia.