Celem badań było wskazanie potencjału dostępnych na polskim rynku zapraw nasiennych, opartych na substancjach z grupy inhibitorów dehydrogenazy kwasu bursztynowego (SDHI) w ograniczaniu porażenia przez patogeny oraz ich wpływu na wybrane parametry fluorescencyjne i plon ziarna jęczmienia ozimego. Badania polowe przeprowadzono w latach 2013–2015 na podstawie doświadczeń zlokalizowanych w Zakładzie Doświadczalno-Dydaktycznym Gorzyń, filia Brody, należącym do Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Doświadczenie założono jako jednoczynnikowe w układzie bloków losowanych w czterech powtórzeniach z uprawą jęczmienia ozimego. Obejmowało siedem kombinacji, w tym sześć z materiałem siewnym traktowanym różnymi zaprawami nasiennymi oraz obiekt kontrolny bez ochrony. Kombinacjami doświadczalnymi były użyte do zaprawiania ziarna siewnego: Baytan Trio 180 FS, Kinto Duo 80 FS, Systiva 333 FS, Vibrance Gold 100 FS oraz Vibrance 500 FS. Poza Kinto Duo 80 FS, każda zawierała w składzie substancję aktywną z grupy karboksyamidów: fluksapyroksad w produkcie Systiva 333 FS, fluopyram w Baytan Trio 180 FS oraz sedaksan w Vibrance 500 FS i Vibrance Gold 100 FS. Badania polowe uzupełniono próbami w komorach wzrostu oraz szklarniach w celu określenia parametrów fizjologicznych roślin jęczmienia ozimego oraz tempa liniowego wzrostu grzybni – in vitro.

Zachodzące we współczesnej gospodarce procesy społeczno-gospodarcze prowadzą do znacznego zróżnicowania rozwoju regionalnego w większości aspektów życia gospodarczego. Widoczne są także w pogłowiu trzody chlewnej i loch. Celem głównym opracowania było rozpoznanie i identyfikacja czynników determinujących zmiany pogłowia trzody chlewnej i loch w Polsce w ujęciu regionalnym. Podporządkowano mu osiem celów szczegółowych oraz cztery hipotezy badawcze. Podstawowy zakres czasowy analiz na poziomie wojewódzkim obejmował okres 1960–2018, a w analizach na poziomie powiatowym lata: 1960, 1973, 1996 i 2010.

Biogazownie rolnicze do produkcji energii w coraz większym stopniu wykorzystują odpady. W związku z tym proces fermentacji metanowej zachodzący w biogazowniach wydaje się być optymalnym rozwiązaniem, umożliwiającym racjonalne zagospodarowanie odpadów organicznych z jednoczesną produkcją energii. Jednym z innowacyjnych rozwiązań pozwalającym na produkcję biogazu, a następnie energii, może okazać się wykorzystanie larw owadów Hermetia illucens. W pracy analizowano możliwości zastosowania wybranych odpadów organicznych pochodzenia roślinnego w procesie produkcji biogazu rolniczego oraz w hodowli larw Hermetia illucens przeznaczonych do celów energetycznych. Problem naukowy został sformułowany w postaci pytania: czy zastosowanie procesu biokonwersji odpadów organicznych z wykorzystaniem owadów Hermetia illucens pozwoli podnieść efektywność energetyczną oraz ekonomiczną funkcjonowania biogazowni (włączając w to również wykorzystanie produktów ubocznych), w porównaniu do fermentacji samych odpadów? W badaniach nad wydajnością biogazową oraz metanową użyto 18 wybranych odpadów organicznych oraz larwy Hermetia illucens wraz z substratami związanymi z ich produkcją i przetwarzaniem: wytłoki po ekstrakcji tłuszczu owadziego, sam tłuszcz, rozdrobnione larwy, wysuszone larwy czy odchody larw. Na podstawie uzyskanych danych z badań opracowano innowacyjną technologię biokonwersji odpadów organicznych, w tym wycofanej ze sprzedaży żywności, w ramach procesu odzysku. Z kolei na podstawie wydajności biogazowych i metanowych odpadów oraz larw i ich frakcji przeprowadzono obserwację dotyczącą efektywności energetycznej. Jednocześnie uwzględniając właściwości uzyskanych pofermentów, wykonano również analizę ekonomiczną dla pięciu zaproponowanych technologii. Odpady wykorzystane w badaniach charakteryzowały się między innymi dużym zakresem wahań zawartości suchej masy przy zawartości materii organicznej wynoszącej ponad 80%, co kwalifikuje je do wykorzystania w procesie fermentacji metanowej. Równie dobre wyniki zaobserwowano w odniesieniu do larw Hermetia illucens oraz produktów związanych z ich produkcją i przetwarzaniem. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że wytłoki były wartościowym substratem do biogazowni rolniczej. Sprzedaż pozyskanego tłuszczu może mieć korzystny wpływ na bilans ekonomiczny funkcjonowania biogazowni.

Od wprowadzenia obowiązku wyznaczania dojazdów pożarowych na terenach leśnych minęło blisko 20 lat. Dominacja w strukturze leśnych sieci drogowych, których zasadniczym elementem są dojazdy pożarowe, niskonośnych nawierzchni gruntowych była również przyczyną rozpoznania możliwości wskazania stosunkowo tanich, prostych i bezpiecznych dla środowiska technologii zwiększania nośności nawierzchni dojazdów pożarowych oraz szybkich, a jednocześnie wiarygodnych metod weryfikacji założeń projektowych. Pozwolić to może na racjonalizację wysiłków związanych z unowocześnianiem sieci dojazdów pożarowych – jednego z istotnych komponentów zabezpieczenia przeciwpożarowego obszarów leśnych w Polsce. Skuteczność prowadzenia akcji gaśniczych, pozwalających na ugaszenie pożarów w początkowej fazie rozwoju, jest efektem nie tylko wyszkolenia ludzi wyposażonych w nowoczesny sprzęt, ale również sprawności działania systemów prognozowania zagrożenia pożarowego i wczesnego wykrywania powstających pożarów oraz dysponowania odpowiednich sił i środków, bezbłędnie i w krótkim czasie docierających do miejsca pożaru. Lasy Państwowe muszą kontynuować trudne zadanie modernizowania swojej sieci drogowej. Trudność polega na tym, że należy pogodzić wymagania techniczne stawiane infrastrukturze drogowej z maksymalnym ograniczaniem negatywnego oddziaływania szlaków komunikacyjnych na środowisko oraz oczekiwaniami ekologów i społeczeństwa. Pomocne w tym względzie mogą okazać się wyniki dalszych badań naukowych prowadzonych w tym zakresie.

Praca dotyczy zagadnienia oddziaływania rzeki na wykorzystanie przez dąb szypułkowy różnych form wody do przyrastania na grubość w dolinie rzecznej. Znaczenie wody jako istotnego czynnika ekologicznego niezbędnego do tworzenia biomasy i formowania się przyrostów promieniowych drzewa nie budzi wątpliwości. Jednak oddziaływanie warunków mikrosiedliskowych na strategię wykorzystania wody przez drzewa w relacji do zmienności czasowej i przestrzennej dostępności różnych form wody nie zostało jeszcze wystarczająco rozpoznane. Problematyka wykorzystania wody przez drzewa jest istotna zarówno ze względów przyrodniczych, jak i gospodarczych, zwłaszcza w kontekście zagrożeń drzew i drzewostanów związanych z suszą. Szczególny przypadek uwarunkowanego hydrologicznie układu warunków mikrosiedliskowych występuje w dolinach dużych i średnich rzek. Dąb szypułkowy zajmuje siedliska na wysoczyźnie, gdzie dostępność wody wynika z lokalnych warunków klimatycznych, a także występuje na siedliskach w dolinach rzecznych, gdzie istotnym czynnikiem sprawczym decydującym o dostępności wody jest reżim rzeczny powiązany z warunkami klimatycznymi panującymi w zlewni. Rzeka oddziałuje pośrednio przez związki hydrauliczne wód rzecznych z wodą gruntową w dolinie. Oddziaływanie rzeki w dolinie wiąże się z obecnością hydrologicznego gradientu ekologicznego i zmniejsza się wraz z wyniesieniem terenu. Stąd zasadne jest przypuszczenie, że ta zmienna przestrzennie i czasowo siła oddziaływania rzeki może różnicować rytm przyrostowy dębu szypułkowego w dolinie rzecznej przez modulowanie wykorzystania dostępnej wody. Główne pytania wynikające z tej hipotezy to: Czy i w jaki sposób manifestuje się strefowość doliny rzecznej w zakresie wykorzystania przez drzewa różnych form dostępnej do przyrostów wody? Czy strefowość przyrostowa dotyczy podatności na susze? Jaki jest zasięg przestrzenny oddziaływania rzeki na przyrosty promieniowe dębu szypułkowego w dolinie? W jaki sposób różni się rytm przyrastania drzew w dolinie oraz na wysoczyźnie ze względu na wykorzystanie form dostępnej wody i podatność na susze? Czy zależności między parametrami hydroklimatycznymi i przyrostami promieniowymi mogą stanowić indykator stanu i przemian ekosystemów leśnych dolin rzecznych?

Wzrastający popyt na surowiec drzewny wywołuje potrzebę zagospodarowania drewna o niższych parametrach jakościowych poprzez eliminację wad anatomicznych w procesie rozkroju. Nadrzędnym parametrem określającym użyteczność drewna jest jego klasyfikacja jakościowo-wytrzymałościowa pozwalająca na projektowanie konstrukcji drewnianych z zastosowaniem drewna litego i klejonego w oparciu o potwierdzoną charakterystykę materiałową.nPraca dotyczy wybranych właściwości jakościowo-wytrzymałościowych iglastego surowca drzewnego w aspekcie możliwości jego wykorzystania dla potrzeb konstrukcyjnych w budownictwie. Ocena jakości materiałów tartych i warstwowo klejonych drzewnych wyrobów konstrukcyjnych zależy od wytrzymałości surowca, której podstawowym wskaźnikiem jest moduł sprężystości. Stanowi on podstawę do porównawczej oceny wartości technicznej drewna. Wskaźnik ten pozwala na określenie jakości technicznej pozyskiwanych przemysłowo litych i klejonych wyrobów konstrukcyjnych z tarcicy sosny zwyczajnej krajowego pochodzenia, przeznaczonej do zastosowań w konstrukcjach drewnianych. Praca obejmuje swoim zakresem porównanie właściwości wytrzymałościowych, określanych wybraną metodą nieniszczącą, i jakościowych surowca sosnowego pochodzącego z wydzielonych krain przyrodniczo-leśnych Polski Zachodniej. Na podstawie badań możliwe jest określenie wpływu jakości surowca drzewnego na właściwości elementów konstrukcyjnych przeznaczonych do konkretnych zastosowań w budownictwie. Korelacja pomiędzy badanymi cechami lub jej brak mogą być pomocne przy klasyfikacji jakościowej oraz określeniu grup zastosowania tarcicy bocznej przeznaczonej dla budownictwa.

Celem pracy była analiza i ocena dynamiki struktury drzewostanów sosnowych (Pinus sylvestris L.) objętych różnym sposobem postępowania hodowlanego. Badania przeprowadzono w kompleksach leśnych w dwóch lokalizacjach (Nadleśnictwo Gubin, Nadleśnictwo Torzym). W każdej z nich wyróżniono po trzy obiekty badawcze: obiekt kontrolny (K), w którym zaniechano działalności gospodarczej, obiekt doświadczalny (D), w którym zaplanowane działania mają doprowadzić do uzyskania zróżnicowanej struktury drzewostanu, oraz obiekt gospodarczy (G), w którym prowadzono rutynowe zabiegi pielęgnacyjne przewidziane planem urządzenia lasu. W obiektach badawczych założono stałe kołowe powierzchnie pomiarowe (r = 12,62 m) w węzłach siatki 100 m x 50 m, na których pomierzono pierśnice drzew żywych, wysokość całkowitą części drzew oraz określono gatunek drzewa, jego status i współrzędne biegunowe. Pomiary wykonano dwukrotnie w odstępie czasowym 10 lat. W lokalizacji Torzym wykonano pomiary w 1988 i 1998 r., a w lokalizacji Gubin w 1994 i 2004 r. Założono następujące hipotezy badawcze: H1 – zagospodarowane drzewostany sosnowe charakteryzują się mniejszym zróżnicowaniem struktury niż drzewostany, w których zaprzestano prowadzenia działalności gospodarczej oraz H2 – dynamika zmian struktury w okresie 10 lat jest niewielka, niezależnie od postępowania hodowlanego. Strukturę drzewostanu analizowano w trzech podstawowych aspektach: zróżnicowania gatunkowego drzewostanu, zróżnicowania wielkości drzew oraz wzorca przestrzennego występowania drzew w drzewostanie. Testowanie hipotez badawczych oparto na analizie szeregu wskaźników strukturalnych opisujących różne aspekty struktury (ryc. 1). Różnice między obiektami badawczymi określono standardowymi testami statystycznymi, w zależności od charakteru rozkładu wskaźników. Analizowano także korelacje między wskaźnikami strukturalnymi oraz wyróżniono zbiory wskaźników, wykazujących wzajemne podobieństwo pod względem współczynnika korelacji (analiza skupień).

Materiałem do badań były wędliny podrobowe typu pasztetowa, które wyprodukowano z częściową zamianą tłuszczu zwierzęcego na oleje roślinne oraz z dodatkiem naturalnych przeciwutleniaczy. Wędliny scharakteryzowano pod względem zawartości kwasów tłuszczowych oraz okresowo w czasie przechowywania oznaczano zawartość pierwotnych i wtórnych produktów utleniania tłuszczów. Badane próby poddano także ocenie sensorycznej. Zauważono, że częściowa zamiana tłuszczu zwierzęcego na oleje roślinne pozwoliła na uzyskanie produktów o wysokiej atrakcyjności sensorycznej i stabilności oksydacyjnej. Otrzymane produkty o zwiększonej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych spełniają wymagania stawiane żywności funkcjonalnej. Natomiast dodatek do wędlin doświadczalnych wodnego ekstraktu z liści morwy, bogatego w związki biologicznie aktywne, m.in. polifenole, pozwolił na wyprodukowanie wyrobów, które mogą stanowić nowy asortyment żywności o ukierunkowanym działaniu prozdrowotnym. Wędliny z dodatkiem wodnego ekstraktu z liści morwy scharakteryzowano również pod względem hamowania aktywności cholinoesteraz i konwertazy angiotensyny oraz jakości mikrobiologicznej.

Głównym celem badań było określenie wpływu trzech systemów uprawy roli (konwencjonalnego, uproszczonego i siewu bezpośredniego) na rozwój roślin, plonowanie, wartość siewną i paszową nasion oraz efekty ekonomiczne uprawy łubinu żółtego. Dodatkowo oceniono wpływ systemu uprawy roli i zróżnicowanego nawożenia azotem na plonowanie pszenicy ozimej i rzepaku ozimego oraz wpływ następczy łubinu żółtego. Doświadczenia polowe przeprowadzono w latach 2012–2017 w Zakładzie Doświadczalno Dydaktycznym w Złotnikach, należącym do Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Doświadczenia założono jako dwuczynnikowe, w układzie split-plot w czterech powtórzeniach. Czynnikiem pierwszego rzędu był system uprawy roli (konwencjonalny, uproszczony, siew bezpośredni). Czynnikiem drugiego rzędu w doświadczeniach z pszenicą ozimą i rzepakiem ozimym było nawożenie azotem w dawkach: 0, 60, 120, 180 kg·ha−1. Rozwój łubinu żółtego był najbardziej determinowany warunkami pogodowymi w czasie wegetacji. W doświadczeniu nie stwierdzono istotnych różnic między uprawą konwencjonalną a uproszczoną: w obsadzie roślin, LAI, suchej masie korzeni i brodawek korzeniowych, liczbie kwiatów na pędzie głównym i na pędach bocznych na roślinie, kwiatów poddanych aborcji, wysokości roślin, liczbie strąków i nasion na roślinie, a także w plonie nasion i wydajności białka. Uprawa konwencjonalna zapewniała najwyższy dochód rolniczy oraz najniższy koszt produkcji nasion. Na podstawie przeprowadzonych badań należy stwierdzić, że pszenica ozima uprawiana bezpośrednio po łubinie żółtym plonowała wyżej o 1,2 t·ha−1 (19,3%) niż na stanowisku po rzepaku ozimym. Optymalna dawka azotu dla pszenicy wynosiła 120 kg·ha−1. Dawka azotu 180 kg·ha−1 nie powodowała istotnego przyrostu plonu pszenicy ozimej w porównaniu z dawką 120 kg·ha−1. W porównaniu z uprawą konwencjonalną, rzepak ozimy plonował istotnie niżej, o 12,0% w uprawie uproszczonej i o 47,7% w siewie bezpośrednim. Najwyższy plon rzepaku ozimego uzyskano po zastosowaniu dawki azotu 180 kg·ha−1.

Problematykę pracy należy ocenić jako bardzo ważną, aktualną i w tak szerokim zakresie dotychczas w Polsce niepodejmowaną. Od początku transformacji gospodarstwa rolnicze (szczególnie polskie) borykają się z zatorami płatniczymi, które wyraźnie nasiliły się na skutek wpływu kryzysu finansowego. Rolnikom, którzy kierują gospodarstwami rolniczymi, często trudno jest terminowo regulować zobowiązania bieżące, odczuwając skutki trudności płatniczych kontrahentów (efekt domina). W tym kontekście podjęty przez Autorkę problem siły finansowej towarowych gospodarstw rolnych i jej uwarunkowań produkcyjno-ekonomicznych oceniam jako trafny i aktualny (…), a uzyskane wyniki badań jako będące cennym wkładem w rozpoznanie siły finansowej w wybranych krajach Unii Europejskiej. Z recenzji dr hab. Justyny Franc-Dąbrowskiej, prof. nadzw. SGGW [Praca] jest pozycją wartościową (…) ze względu na: podjęcie aktualnej, interesującej i wciąż mało rozpoznanej problematyki badawczej na gruncie ekonomii rolnej. Jest to tym bardziej istotne z uwagi na wzrost znaczenia sfery finansowej w procesach ekonomicznych, jak i w zarządzaniu gospodarstwami rolnymi, a także zastosowanie interesujących, także autorskich metod w badaniach empirycznych nad pomiarem siły finansowej gospodarstw rolnych. Z recenzji dr. hab. Aleksandra Grzelaka, prof. nadzw. UEP

Pszenżyto uprawne (X Triticosecale Wittmack) jest syntetycznym mieszańcem międzyrodzajowym, powstałym w wyniku skrzyżowania pszenicy (Triticum) i żyta (Secale). Ze względu na wysokie plonowanie i niewielkie wymagania uprawowe cieszy się ono dużą popularnością, szczególnie w Polsce, która jest największym producentem tego zboża na świecie. Pomimo zainteresowania pszenżytem zboże to nadal jest słabo poznane, a w konsekwencji nie jest w pełni wykorzystywane w przemyśle spożywczym. Celem niniejszej pracy było określenie wpływu cech odmianowych ziarna pszenżyta i zastosowanych procesów technologicznych na właściwości fi zykochemiczne otrzymanych produktów oraz wskazanie na tej podstawie optymalnych możliwości wykorzystania ziarna pszenżyta do produkcji żywności, w tym żywności prozdrowotnej. Materiał doświadczalny stanowiło ziarno dziesięciu współcześnie uprawianych w Polsce odmian pszenżyta, ziarno pszenicy ciastkowej i chlebowej oraz żyta. Analizowano skład chemiczny ziarna, zawartość wybranych substancji o charakterze prozdrowotnym oraz cechy technologiczne mąki pszenżytniej zarówno metodami klasycznymi, jak i nowo opracowanymi testami. Badano także stabilność cech technologicznych ziarna wybranych odmian pszenżyta. Z mąki pszenżytniej wytworzono pieczywo metodą bezpośrednią i pośrednią z wykorzystaniem kultur starterowych LV2 oraz babki biszkoptowe i ciastka kruche, których cechy porównano z tradycyjnymi produktami pszennymi. Z całoziarnowej kaszki pszenżytniej wytworzono ekstrudaty. Analizowano wpływ cech odmianowych oraz zmiennych parametrów ekstruzji na właściwości fi zykochemiczne ekstrudatów pszenżytnich i zawartość w nich substancji prozdrowotnych i antyodżywczych. Określono również wpływ procesu ekstruzji na przebieg trawienia i wskaźnik wykorzystania białka netto ekstrudatów pszenżytnich. Ziarno niektórych odmian pszenżyta obecnie uprawianych w Polsce wykazuje cechy surowców zbożowych odpowiednich do produkcji pieczywa, babek biszkoptowych i kruchych ciastek, a także całoziarnowych produktów ekstrudowanych. Zastosowanie procesu ekstruzji do przetwórstwa pszenżyta pozwala w pełni wykorzystać jego potencjał prozdrowotny, a wartość odżywcza uzyskanych ekstrudatów zależy od warunków ekstruzji.

Nanotechnologia jako interdyscyplinarna dziedzina nauki znajduje swoje zastosowanie również w drzewnictwie. Jednym z najbardziej wszechstronnych i wielofunkcyjnych nanomateriałów jest syntetyczna krzemionka płomieniowa (nano-SiO2), która wprowadzona do matrycy polimerowej pozwala na znaczną poprawę wytrzymałości i odporności termicznej powstałego nanokompozytu. Nadrzędnym celem niniejszej pracy było określenie wpływu dodatku nanokrzemionki do żywicy mocznikowo-formaldehydowej (UF) i fenolowo-formaldehydowej (PF) na właściwości wytworzonych przy ich użyciu sklejek oraz płyt wiórowych i na tej podstawie zaproponowanie nowych rozwiązań pozwalających na ograniczenie ilości środków wiążących stosowanych w produkcji sklejek oraz poprawę właściwości płyt wiórowych wytwarzanych z udziałem niedrzewnych surowców lignocelulozowych. Uwzględniając fakt, iż nanokrzemionka wykazuje znaczną tendencję do aglomeracji, celem prowadzonych prac było również określenie stopnia powierzchniowej modyfikacji krzemionki wybranym silanowym środkiem sprzęgającym, pozwalającego na wytworzenie płyt o jak najlepszych właściwościach fizykomechanicznych. W badaniach wykorzystano 3-aminopropylotrietoksysilan (APTES) stosowany powszechnie jako promotor adhezji i modyfikator powierzchni wypełniaczy nieorganicznych w wielu układach polimerowych, w tym fenolowych, melaminowych i mocznikowo-formaldehydowych. Tego typu modyfikacja stosowana jest głównie w procesach wytwarzania kompozytów polimerowych zawierających w swoim składzie różnego rodzaju nanonapełniacze. Zakres przeprowadzonych prac obejmował wytworzenie sklejek zaklejonych nanokompozytowymi żywicami klejowymi dla różnego jednostkowego ich naniesienia na powierzchnie fornirów, wytworzenie płyt wiórowych zaklejonych żywicą UF z dodatkiem różnych ilości nano-SiO2, wytworzenie sklejek i płyt wiórowych zaklejonych żywicami UF oraz PF z dodatkiem krzemionki modyfikowanej różną ilością APTES. Biorąc pod uwagę rosnące zainteresowanie przemysłu płyt drewnopochodnych stosowaniem surowców alternatywnych, szczególnie w procesie wytwarzania płyt wiórowych, w ramach badań wytworzono również płyty wiórowe z udziałem cząstek słomy rzepakowej zaklejone żywicą UF/nano-SiO2. Wszystkie wytworzone płyty poddano ocenie ich właściwości fizykomechanicznych oraz higieniczności zgodnie z wymogami odpowiednich norm technicznych. Na podstawie uzyskanych wyników badań stwierdzono, że zastosowanie nano-SiO2 jako wypełniacza żywic UF i PF w procesie wytwarzania sklejek, pozwala na znaczną redukcję jednostkowego naniesienia żywic klejowych podczas klejenia arkuszy fornirów. Pomimo ograniczenia ilości nanokompozytowych żywic klejowych o 33% w przypadku żywicy UF i 25% w przypadku żywicy PF, wytworzone sklejki charakteryzowały się wymaganą jakością sklejenia. W przypadku żywicy UF wykazano również istotne ograniczenie emisji formaldehydu. Ze względu na wysokie koszty produkcji nanokrzemionki takie działania są ważne z ekonomicznego punktu widzenia, ale również zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju, promującego ograniczenie zużycia surowców, a w szczególności tych, które stanowią zagrożenie dla środowiska naturalnego. Modyfikacja żywicy UF odpowiednio dobraną ilością krzemionki pozwala również na poprawę właściwości fizykomechanicznych oraz higieniczności płyt wiórowych. Z kolei w przypadku płyt z udziałem odpadowych cząstek roślin jednorocznych, dodatek nano-SiO2 do żywicy UF pozwolił na zwiększenie stopnia substytucji wiórów drzewnych cząstkami słomy. Płyty wytworzone z 50-procentowym udziałem cząstek słomy rzepakowej i zaklejone żywicą UF/nano-SiO2 spełniały wymagania stawiane płytom typu P2. Dodatkowo jakość sklejenia, a w efekcie wytrzymałość zarówno sklejek, jak i płyt wiórowych zaklejonych nanokompozytowymi żywicami klejowymi można ulepszyć poprzez modyfikację nano-SiO2 odpowiednio dobranym aminosilanem – APTES. Ciekawym rezultatem prowadzonych badań jest również poprawa wybranych cech palności płyt wiórowych, wynikająca w głównej mierze z wysokich właściwości barierowych nano-SiO2. Jak wykazały wstępne badania palności, wp (...)

Możliwość zastosowania partii wysuszonej tarcicy do produkcji wyrobów z drewna, po spełnieniu innych wymagań, ostatecznie określana jest na podstawie rozrzutu wilgotności. Różnorodność sposobów pozyskiwania i składowania surowca tartacznego, technologii pozyskania tarcicy i jej suszenia oraz sezonowania po suszeniu w połączeniu z wewnątrzgatunkowym zróżnicowaniem właściwości drewna powoduje, że osiągnięcie wymaganej jakości suszenia wymaga odpowiedniej wiedzy. Celem niniejszej pracy jest uzupełnienie i usystematyzowanie dotychczasowej wiedzy na temat czynników, które determinują rozrzut wilgotności tarcicy po suszeniu. Przeprowadzone badania służyły zwiększeniu możliwości zapobiegania niekontrolowanym zmianom wilgotności tarcicy i wyeliminowaniu niepożądanych skutków realizacji etapów procesu produkcyjnego wyrobów z drewna związanych z konwekcyjnym suszeniem tarcicy. Wzrost stopnia integracji konwekcyjnego suszenia tarcicy z innymi etapami procesu produkcyjnego, tj. z pozyskaniem i przygotowaniem tarcicy do suszenia oraz jej sezonowaniem bezpośrednio po suszeniu, decyduje o możliwości zapewnienia odpowiedniej jakości suszenia, określonej m.in. przez dopuszczalny rozrzut wilgotności partii tarcicy po suszeniu. Wykonano badania źródeł pierwotnego i wtórnego zróżnicowania wilgotności tarcicy. Przeprowadzono eksperymenty wyznaczania izoterm sorpcji, z uwzględnieniem różnych warunków oddziaływania powietrza na drewno. Analizie poddano różne warianty technologii konwekcyjnego suszenia tarcicy oraz różne warunki sezonowania tarcicy o wadliwej wilgotności bezpośrednio po suszeniu. Szczególną uwagę zwrócono na aspekt zróżnicowania warunków wysychania tarcicy podczas procesu suszenia jako efekt nierównomiernego przepływu powietrza w suszarkach konwekcyjnych. W badaniach wykorzystano świeżo pozyskaną tarcicę sosnową rodzimego pochodzenia o różnym stanie obróbki mechanicznej. Do analizy i interpretacji badanych wielkości, tj. szerokości przyrostów rocznych, gęstości drewna, wilgotności bielu i twardzieli, początkowej i końcowej wilgotności tarcicy, wilgotności tarcicy po zakończeniu sezonowania, a także prędkości powietrza w suszarce zastosowano miary statystyki opisowej oraz metody wnioskowania statystycznego. W celu określenia istotności różnic przeciętnych wartości charakteryzujących badane wielkości wykorzystano analizę wariancji. Przy opisie badanych zależności wykorzystano modele empiryczne w postaci równań wielomianowych drugiego lub trzeciego stopnia.

Rosnąca świadomość społeczna o istotnej roli pożywienia w utrzymaniu i poprawie zdrowia oraz walorów życia powoduje zainteresowanie konsumentów jakością spożywanych posiłków. Rola owoców i warzyw jako składnika diety w tym względzie jest bezsprzeczna. Warzywa kapustowate, w tym szczególnie jarmuż, są źródłem wielu związków o wysokiej aktywności biologicznej. Należą do nich m.in. związki fenolowe, karotenoidy oraz glukozynolany, wykazujące działanie przeciwnowotworowe. Ograniczenie wpływu zabiegów procesu technologicznego na cechy przetwarzanych surowców można uzyskać poprzez zastosowanie minimalnego przetwarzania owoców i warzyw. Technologie minimalnego przetwarzania są nowoczesnymi technikami, które pozwalają na uzyskanie żywności o trwałości wystarczającej do umożliwienia jej dystrybucji, a jednocześnie spełniającej potrzeby konsumenta w zakresie wygody i wysokiej jakości produktów. Jednakże w literaturze jest niewiele danych na temat wpływu zabiegów stosowanych w technologii minimalnego przetwarzania, w tym pakowania w atmosferze o wysokiej zawartości tlenu, na zawartość związków biologicznie aktywnych w produkcie. Celem pracy było zbadanie wpływu zabiegów procesu technologicznego oraz warunków pakowania i przechowywania w atmosferze modyfikowanej, ze szczególnym uwzględnieniem atmosfery wysokotlenowej, na jakość sensoryczną, mikrobiologiczną oraz zmiany zawartości związków biologicznie aktywnych jarmużu o małym stopniu przetworzenia. Badanym materiałem był świeży jarmuż (Brassica oleracea L. var. acephala DC.), zielony – odmiany Refleks oraz czerwony – odmiany Redbor. Realizację celu oparto o aktualne metody badawcze i analityczne umożliwiające m.in.: pakowanie z wykorzystaniem różnych opakowań i składów atmosfery, śledzenie zmian stężenia gazów wewnątrz opakowania z minimalnie przetworzonym produktem, ocenę stopnia skażenia mikrobiologicznego surowca, a także obserwację związków biologicznie aktywnych w oparciu o metody chromatograficzne. Zebrane wyniki poddano analizie statystycznej potwierdzającej lub wykluczającej istotny wpływ badanych czynników na wyróżniki jakości oraz wskazującej korelacje pomiędzy parametrami. W pracy przedstawiono wyniki dotyczące jakości sensorycznej oraz mikrobiologicznej jarmużu zapakowanego i przechowywanego w atmosferze modyfikowanej o różnej zawartości tlenu i ditlenku węgla, w tym atmosfery wysokotlenowej, przy zastosowaniu materiałów opakowaniowych o przepuszczalności tlenu od 1,5 do 3000 cm3/m2/24 h·atm, litych bądź poddanych mikroperforacji. Ponadto zbadano wpływ wybranych warunków pakowania na profil oraz zawartość związków fenolowych, glukozynolanów, karotenoidów, witaminy C oraz siarkowych związków lotnych. Badania ukierunkowano na wybór zarówno atmosfery wysokotlenowej jak i niskotlenowej w celu porównania ich wpływu na różne aspekty jakości jarmużu o małym stopniu przetworzenia. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że najlepsze warunki pakowania i przechowywania jarmużu o małym stopniu przetworzenia uzyskuje się poprzez połączenie zastosowania atmosfery wysokotlenowej o składzie 80/10/10 (%O2/%CO2/%N2) oraz materiału opakowaniowego o przepuszczalności tlenu 3000 cm3/m2/24h*atm. Wymienione warunki pakowania, wraz z obróbką wstępną jarmużu roztworem kwasów askorbinowego i cytrynowego, pozwoliły na obniżenie aktywności fizjologicznej, uzyskanie wysokiej jakości sensorycznej oraz ograniczenie skażenia mikrobiologicznego produktu w czasie 12 dni przechowywania. Połączenie obróbki roztworem kwasów organicznych oraz pakowania w atmosferze wysokotlenowej umożliwiło zmniejszenie skażenie mikrobiologicznego jarmużu, porównywalne lub istotnie wyższe od zastosowania obróbki wodą chlorowaną. Ponadto wskazane warunki obróbki i pakowania pozwoliły na zachowanie wysokiej zawartości związków fenolowych w produkcie. Wysoką retencję glukozynolanów uzyskano przy zastosowaniu niskotlenowej atmosfery modyfikowanej, natomiast ograniczenie strat karotenoidów w większym stopniu uwarunkowane było większą przepuszczalnością materiału opakowaniowego uzyskiwaną poprzez wykorzystanie mik (...)

Pomimo dużej liczby prac na temat fizykochemii emulsji rola poszczególnych składników w ich tworzeniu i stabilizacji nadal pozostaje niejasna. W szczególności dotyczy to stabilizującej i/lub emulgującej roli hydrokoloidów. Celem podjętych badań było poznanie głównych czynników determinujących formowanie i trwałość emulsji tworzonych z użyciem handlowych preparatów skrobiowych dostępnych na rynku krajowym. Materiał do badań stanowiły najpopularniejsze skrobie modyfikowane chemicznie produkowane przez polski przemysł ziemniaczany, z wyjątkiem wcześniej szczegółowo opisanej skrobi acetylowanej E 1420. Zakres eksperymentu obejmował wszechstronną analizę fizykochemiczną preparatów skrobiowych, jak również utworzonych przez nie emulsji modelowych. W badaniach wykorzystano: reometrię rotacyjną do oceny właściwości reologicznych emulsji i fazy rozpraszającej, filtrację żelową z potrójną detekcją do określenia struktury molekularnej skrobi, spektroskopię niskopolowego magnetycznego rezonansu jądrowego do analizy dynamiki wody w emulsjach i w fazie rozpraszającej oraz metodę oderwania pierścienia du Noüya do analizy aktywności powierzchniowej preparatów skrobiowych. Ze względu na wieloczynnikowy charakter zależności opisujących właściwości fizykochemiczne emulsji uzyskane wyniki poddano analizie głównych składowych (PCA). Wykazano, że dla stabilności emulsji największe znaczenie mają właściwości fizykochemiczne fazy ciągłej. Dotyczy to przede wszystkim wielkości fizycznych opisujących oddziaływanie skrobi z otaczającym środowiskiem, tj. konformacji makromolekuł (stosunek promienia bezwładności do promienia hydrodynamicznego Rg/Rh), aktywności powierzchniowej (stopień obniżenia napięcia powierzchniowego i międzyfazowego oraz statystyczna wielkość powierzchni zajmowana przez pojedynczą cząsteczkę w warstwie monomolekularnej na wysyconej granicy faz) oraz parametrów opisujących procesy relaksacyjne w kleikach skrobiowych mierzone metodą niskopolowego magnetycznego rezonansu jądrowego. Spośród parametrów strukturalnych opisujących skrobie modyfikowane stopień podstawienia grupami acetylowymi ma największe znaczenie dla utworzenia stabilnej emulsji. Stabilności emulsji tworzonych przez skrobie zawierające grupy acetylowe sprzyja też dodatkowe usieciowanie, natomiast nie ma znaczenia, czy preparat ma zdolność do rozpuszczania się w zimnej wodzie (CS), czy tylko w gorącej (HS). Pozostałe parametry odnoszące się do struktury molekularnej skrobi – tj. masa cząsteczkowa, polidyspersyjność, stopień rozgałęzienia czy stopień podstawienia grupami karboksylowymi – mają niewielkie znaczenie dla funkcjonalności tego polisacharydu w formowaniu i stabilizacji emulsji. Masa cząsteczkowa skrobi ma natomiast ogromne znaczenie dla lepkości kleików. Wagowo średnia masa cząsteczkowa precyzyjnie koreluje z lepkością końcową, wyznaczaną w badaniu procesu kleikowania w aparacie Brabendera. Spośród analizowanych parametrów reologicznych najlepszą korelację ze stabilnością emulsji wykazuje wskaźnik płynięcia, wyliczany z równania Ostwalda de Waele’a. Natomiast współczynnik konsystencji zarówno kleików skrobiowych, jak i samych emulsji nie nadaje się do opisywania trwałości emulsji. Ze stabilnością emulsji doskonale koreluje natomiast wskaźnik białości. Najstabilniejsze emulsje modelowe można otrzymać przy zastosowaniu acetylowanego adypinianu diskrobiowego E 1422. Zbliżoną stabilność wykazują również emulsje wytworzone z udziałem acetylowanego fosforanu diskrobiowego E 1414. Wszystkie cztery preparaty (E 1422 HS, E 1422 CS, E 1414 HS i E 1414 CS) mogą być zarekomendowane jako funkcjonalne składniki produktów spożywczych o charakterze emulsji. Skrobia ziemniaczana niemodyfikowana chemicznie oraz skrobie modyfikowane: utleniona E 1404 i fosforan diskrobiowy E 1412 nie mogą być rekomendowane do stabilizacji emulsji, przy czym nie ma znaczenia, czy mają one zdolność do rozpuszczania się w zimnej wodzie (CS), czy tylko w gorącej (HS), mimo że wersje te znacznie różnią się od siebie funkcjonalnością. Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego jest doskon (...)

W związku ze starzeniem społeczeństw, zwłaszcza w krajach rozwiniętych, które obejmuje wzrost średniej długości życia oraz zwiększenie odsetka osób powyżej 60. r.ż. w populacji, szczególnego znaczenia nabiera wykorzystanie żywności funkcjonalnej jako potencjalnego źródła wartości korzystnych dla zdrowia i poprawy komfortu życia seniorów. Badanie czynników kształtujących postawy osób starszych wobec produktów funkcjonalnych jest tego naturalną konsekwencją. Celem pracy było poznanie wybranych elementów postawy starszych dorosłych w porównaniu z młodszymi względem żywności funkcjonalnej oraz ich związku z wrażliwością smakową, a także zbadanie wpływu wieku na pożądalność konsumencką produktów funkcjonalnych. Wiek stanowił najsilniejszy predyktor zmian wartości progów rozpoznania smaku słodkiego i słonego oraz drugi w kolejności dla smaku kwaśnego. Hierarchia ważności czynników branych pod uwagę przy zakupie żywności jest różna dla osób poniżej 60. r.ż. i starszych. Częstotliwość spożywania produktów funkcjonalnych była różna wśród osób poniżej 60. r.ż. i starszych. Osoby w wieku 60 lat i starsze wykazały bardziej zachowawczą postawę względem żywności funkcjonalnej niż młodsze. Osoby w wieku poniżej 60 lat i starsze wykazały podobną ogólną pożądalność konsumencką względem badanych produktów funkcjonalnych. W świetle uzyskanych wyników nie ma potrzeby intencjonalnego intensyfikowania smaku (zwłaszcza słonego i kwaśnego) w produktach funkcjonalnych przeznaczonych dla osób starszych. Opór wobec innowacji silniej determinował postawy osób w wieku 60 lat i starszych względem żywności funkcjonalnej niż naturalnie rozwijająca się z wiekiem potrzeba dbania o zdrowie.

Literatura przedmiotu potwierdza, że większa część badań najczęściej odnosi się do warunków laboratoryjnych. Dotyczą one głównie ilości uzyskanego biogazu, jego składu z badanego substratu wraz z podstawowymi parametrami fizycznymi i chemicznymi. W badaniach tych nie analizuje się pracy instalacji biogazowych pod kątem konwersji biomasy w biogaz (biometan), która w bezpośredni sposób przekłada się na efekt ekonomiczny i ekologiczny bioelektrowni w Polsce. Ponadto brak jest danych literaturowych określających, w jakim stopniu ilość uzyskanego biogazu (metanu) z substratów w laboratorium znajduje odzwierciedlenie w instalacjach w skali technicznej. Celem pracy była analiza i ocena związku pomiędzy efektywnością procesu fermentacji metanowej, uzyskiwanej w skali technicznej i w warunkach laboratoryjnych. Dla porównania produktywności instalacji przemysłowej z laboratoryjną wprowadzono nie stosowany dotąd współczynnik korekcji biochemicznego potencjału metanogennego (WKBPM). Badania wykonano w warunkach laboratoryjnych oraz w wytypowanych trzech zakładach różniących się budową fermentorów, co w bezpośredni sposób wpływało na efektywność procesu fermentacji metanowej. W pracy analizowano wpływ takich czynników jak: rodzaj i ilość zadawanych substratów, temperatura procesu, czas mieszania substratów wewnątrz fermentorów, wpływ zagęszczenia wsadu wyrażony w suchej pozostałości (sucha masa) na obciążenie mieszadeł, dobowe obciążenie fermentorów oraz hydrauliczny czas retencji. Przeanalizowano biochemiczny potencjał metanogenny poszczególnych substratów otrzymywany w laboratorium oraz poddano analizie ilości uzyskiwanego metanu z tych samych substratów w skali technicznej. Do analizy wykorzystano autorskie rozwiązanie, które polegało na wprowadzeniu współczynnika korekcji biochemicznego potencjału metanogennego. Parametr ten pozwolił na wyznaczenie i wskazanie najefektywniejszej instalacji biogazowej przetwarzającej biomasę organiczną w metan w odniesieniu do warunków laboratoryjnych. Wyniki wskazują, że uzyskany biochemiczny potencjał metanogenny w laboratorium różni się od wartości uzyskiwanych w skali technicznej. Różnice w masie metanu z tony świeżej masy substratów wahają się od 3% do nawet 20%. Wprowadzenie „współczynnika korekcji biochemicznego potencjału metanogennego” (WKBPM) pozwoliło na wskazanie, w jakim stopniu (procencie) biomasa w skali technicznej nie jest przetwarzana w metan w odniesieniu do warunków laboratoryjnych. Wykorzystano w tym celu elementarne wzory chemiczne poszczególnych substratów, które wyznaczono na podstawie składu chemicznego. W instalacji A ilość uzyskanego metanu z poszczególnych substratów zbliżona była do warunków laboratoryjnych. Wyższe wartości współczynnika korekcji biochemicznego potencjału metanogennego uzyskano w instalacji C, co świadczy o słabszej konwersji biomasy w metan w skali technicznej w odniesieniu do warunków laboratoryjnych. Natomiast dla biogazowni B współczynnik korekcji okazał się najwyższy i na przykład dla kiszonki z kukurydzy wyniósł 20%, co wskazuje, że ilość uzyskanego metanu z tego substratu w skali technicznej jest niższa o 20% w odniesieniu do warunków laboratoryjnych. Zaproponowany współczynnik korekcji biochemicznego potencjału metanogennego może służyć jako narzędzie diagnozujące instalację biogazową w wybranym interwale czasowym, jak również może być wykorzystane do weryfikacji biochemicznego potencjału metanogennego poszczególnych substratów w odniesieniu do badań laboratoryjnych.

Celem pracy było stwierdzenie, czy na podstawie określenia charakterystyki strukturalnej wyrobów mięsnych można różnicować ich jakość. Założono, że otrzymane wyniki pozwolą wykazać wpływ procesu technologicznego na strukturę, a w konsekwencji na teksturę, jakość sensoryczną i parametry fizykochemiczne wyrobów mięsnych; ocenić, który z analizowanych dodatków będących zamiennikami tłuszczu zwierzęcego wywiera większy wpływ na jakość wędlin drobno rozdrobnionych; stwierdzić, w jaki sposób parametry techniczne kutra mają wpływ na rozmieszczenie tłuszczu w gotowym produkcie, a w konsekwencji na jego teksturę i jakość sensoryczną. Materiał do badań w pierwszym zadaniu badawczym stanowiły mięśnie półbłoniasty i czterogłowego uda poddane procesowi nastrzykiwania, masowania i pasteryzacji. W kolejnym zadaniu materiałem doświadczalnym były pasztety sterylizowane, w których tłuszcz zwierzęcy wymieniano w całości na tłuszcz roślinny Akoblend BEP, Akoroma OM, Akoroma OMW i Akoroma LS oraz farsze i wyprodukowane z nich wyroby drobno rozdrobnione typu parówkowa, w których różnicowano zawartość tłuszczu zwierzęcego, zastępując go tłuszczem roślinnym Akoroma OM w ilości 50, 75 i 100%. W ostatnim zadaniu badawczym materiałem doświadczalnym były drobno rozdrobnione farsze i wyroby typu parówkowa wyprodukowane w kutrze misowym i przelotowym. W farszach drobno rozdrobnionych analizowano właściwości reologiczne oraz zawartość wody wolnej i wycieku cieplnego, natomiast w gotowych wyrobach oznaczano podstawowy skład chemiczny, barwę metodą instrumentalną, właściwości penetrometryczne i teksturę. Ponadto po każdym etapie procesu technologicznego produkcji szynek pasteryzowanych oraz w pasztetach sterylizowanych i wyrobach drobno rozdrobnionych dokonywano analizy morfometrycznej, a gotowe wyroby poddawano ocenie konsumenckiej. Badania wykazały, że mięsień półbłoniasty charakteryzował się większą dynamiką zmian wielkości elementów strukturalnych w procesie masowania i pasteryzacji niż mięsień czterogłowy uda. Proces nastrzyku solanką peklującą spowodował obkurczenie się komórek włókien mięśniowych w obu badanych mięśniach. Pozostająca w przestrzeniach międzykomórkowych solanka spowodowała ściśnięcie komórek, której wchłonięcie do wewnątrz włókna nastąpiło dopiero podczas procesu masowania, a proces pasteryzacji utrwalił wytworzoną strukturę. Zarówno analiza siły cięcia, jak i ocena konsumencka wykazały, że szynki z obu mięśni charakteryzowały się wysokim poziomem kruchości. W pasztetach sterylizowanych całkowite zastąpienie tłuszczu zwierzęcego tłuszczami roślinnymi miało istotny wpływ na kształtowanie się barwy oraz podstawowego składu chemicznego gotowego produktu. Wykazano, że najlepszym rozdrobnieniem i dyspersją tłuszczu, a także pożądanymi cechami mechaniczno-sensorycznymi, charakteryzował się pasztet sterylizowany wyprodukowany z całkowitą zamianą tłuszczu zwierzęcego na tłuszcz roślinny Akoroma OM. Stwierdzono, że w kiełbasie parówkowej zamiana tłuszczu zwierzęcego w ilości powyżej 50% na Akoroma OM powoduje pogorszenie dyspersji tłuszczu, tekstury i walorów sensorycznych. Komputerowa analiza obrazu wykazała, że zastosowanie kutra przelotowego w produkcji farszów drobno rozdrobnionych daje większy stopień rozdrobienia tkanki łącznej i tłuszczowej oraz lepsze właściwości sensoryczne gotowego produktu. Analiza histometryczna dostarczyła cennych informacji na temat jakości produktu, a wykonane pomiary elementów struktury (komórki włókien mięśniowych, cząstki tłuszczu, włókna kolagenowe), za pomocą techniki komputerowej analizy obrazu, pozwoliły na ocenę zróżnicowania mikrostruktury oraz na wybór surowca do produkcji szynek, odpowiedniego zamiennika tłuszczu zwierzęcego, a także urządzenia do produkcji wyrobów drobno rozdrobnionych.

Celem pracy było pogłębienie wiedzy na temat wzrostu i plonowania szparaga z uwzględnieniem bilansu cukrów w roślinach, jak również przeanalizowanie wpływu przebiegu warunków klimatycznych na plonowanie szparaga, zarówno w latach przed rozpoczęciem zbiorów wypustek, jak i w latach zbiorów. Dodatkowo określono wpływ temperatury powietrza na intensywność oddychania korzeni, wypustek i pędów asymilacyjnych szparaga oraz przeanalizowano ilość cukrów zużywanych na potrzeby oddychania poszczególnych organów rośliny. Oceniono również wpływ temperatury powietrza i promieniowania słonecznego na intensywność fotosyntezy. Podjęto także próbę opracowania modelu umożliwiającego wyznaczenie masy pędów asymilacyjnych na podstawie ich grubości i wysokości, co z kolei pozwoliło na określenie powierzchni pędów asymilacyjnych, ilości absorbowanego światła przez te pędy, produkcji cukrów w okresie asymilacji oraz zapotrzebowania cukrów na potrzeby oddychania pędów asymilacyjnych. W oparciu o uzyskane wyniki zaproponowano wskaźniki opisujące efektywność zużycia cukrów w odniesieniu do ilości absorbowanego światła przez pędy asymilacyjne oraz zebranego plonu. Badania obejmowały siedem doświadczeń prowadzonych w polu, tunelu foliowym, szklarni oraz kamerach wegetacyjnych w latach 1994–2012. W doświadczeniach polowych przeanalizowano plonowanie pięciu odmian szparaga sadzonych w trzech kolejnych latach oraz określono wpływ terminu kończenia zbiorów na wzrost i plonowanie trzech odmian szparaga. W doświadczeniach prowadzonych w warunkach kontrolowanych określono wpływ temperatury na fotosyntezę i oddychanie kilku odmian szparaga.

Praca składa się z rozważań teoretycznych nad naturą usług oraz z części empirycznej, która dotyczy usług produkcyjnych w rolnictwie. Za cel dotyczący warstwy teoretycznej badania przyjęto próbę rozpoznania istoty usług oraz określenie ich roli w gospodarce i rolnictwie, w związku z ewolucją poglądów dotyczących wzrostu i rozwoju gospodarczego oraz paradygmatem rozwoju zrównoważonego. W warstwie empirycznej pracy celem jest rozpoznanie zróżnicowania korzystania z usług w rolnictwie oraz próba oceny uwarunkowań rozwoju usług rolniczych w krajach Unii Europejskiej. W badaniach teoretycznych zastosowano metodę dedukcyjną, dialektyczną i komparatywną. W części empirycznej pracy przedstawiono miejsce sektora usług w gospodarce narodowej, a następnie ilościową charakterystykę usług produkcyjnych, wykorzystywanych w rolnictwie w poszczególnych krajach członkowskich UE oraz stopień zróżnicowania poziomu korzystania z tych usług. Obiektem badań były podmioty korzystające z usług rolniczych w krajach Unii Europejskiej (UE-25), w latach 2000-2016. Badanie przeprowadzono na podstawie danych EUROSTAT, FADN i literatury przedmiotu.